درباره سنگ نگاره شتر سنگ

سنگ نگاره “شتر سنگ “در کنار راه مشهد به شاندیز و نزدیک روستایی به نام “درخت بید” قرار دارد و شامل سنگ‌های بزرگی با نقوشی از قبیل شیر، بز کوهی، گاو، میش و انسان های شکارچی است که قدمت آن را می توان به دوران نوسنگی نسبت داد.

سنگ نگاره شتر سنگ قدمتی چندین هزار ساله داشته و یادگاری از اعماق تاریخ خراسان است که اسرار کشف نشده فراوانی در دل خود جای داده است.

نگاره‌ها یا هنرهای صخره‌ای، شناسنامه یا سندهای دست اولی هستند که نمادی از هویت ملی هر دیار محسوب شده و کهن‌ترین آثار هنری و تاریخی به جای مانده از گذشتگان آن دیارند که در خود اسرار کشف نشده فراوانی دارند.

این آثار بهترین سامانه‌هایی بوده که انسان‌های گذشته از طریق آنها ادامه حیات داده و با یکدیگر و جوامع بشری سخن گفته و ارتباط برقرار کرده اند.

نقوش آن احتمالا بر گرفته از تجربیات عینی و باورها و اعتقادات و نگرش پیشینیان به محیط زیست است و برای حکاکی روی این سنگ از جسمی سرتیز استفاده شده است.

بیشترین نقوش این سنگ نگاره مربوط به طرح حیوانی از جمله بز کوهی، شتر دو کوهانه، گاو کوهان دار و احتمالا یوز پلنگ است که در میان آنها نقش درخت یا گیاه به صورتی خاص مشاهده می شود و آنچه اهمیت دارد وجود نقوش گاو کوهان دار و شتر دو کوهانه است که به اعتقاد باستان شناسان مملو از رمز و راز های فراوان است.سنگ نگاره شتر در محل این سنگ نگاره، از دور سنگ‌های گرد غول پیکری دیده می‌شود که شباهت زیادی به شترهایی دارد که با اندازه‌های مختلف بر سینه این کوه کم ارتفاع خوابیده‌اند، شاید اصطلاح شتر سنگ هم با این برداشت اولیه بی ارتباط نباشد.

اکثر نقوش حکاکی شده بر این سنگ‌ها دارای جهتی رو به جنوب و شرق است که حکایت از هوش و درایت هنرمندان حکاک آن را دارد.

این هنرمندان آثار خود را رو به بهترین جهت و مناسب ترین شیب خلق کرده اند تا از حدود یازده هزار سال قبل تا کنون این آثار هنری حفظ شوند. بیشترین نقوش تکراری در محوطه شترسنگ همچون دیگر نقاط ایران بزکوهی است.

نقش‌هایی که بر این سنگ نگاره چندین هزار ساله مشاهده می شود با طرح ها و اندازه های گوناگون، ولی با مضامینی یکنواخت در سطح ملی و جهانی است.

اکثر نقوش، روی سنگ‌های گرد ایجاد شده و شباهتی نزدیک به بوم‌های سنگ نگاره های اردبیل، هرمزگان، ارسباران تبریز و جمهوری آذربایجان دارد. اطراف و روی سنگ‌های گرد پر از نقوش مختلفی است که هنرمندان هرکدام را بر اساس مهارتشان زیبا و ساده خلق کرده‌اند.

بعد از نقوش بز کوهی بیشترین فراوانی نقوش، نقش انسان‌هایی است که در حالات مختلف حک شده‌اند. حالاتی همچون کمان داری، سواره، انجام حرکات موزن ، ایستاده و از همه جالب تر انسان‌هایی که سوار بر شیر هستند.

درباره موزه صنایع دستی حسن پور

اگر چه درباره بانی و سازنده اولیه بنا اطلاع دقیقی در دست نیست اما با توجه به ماده تاریخ ” سنه 1335 ” هجری قمری که در پیشانی نمای ضلع شمالی بنا نوشته شده است ، بنا در دوره احمد شاه قاجار احداث شده است . با توجه به بررسی ها و تحقیقات صورت گرفته احداث خانه مذکور را به حاج علی مشیری ، از تاجران و بازرگانان فرش در سلطان آباد ( اراک امروزی ) نسبت می دهند . این بنا در ابتدا به عنوان محل شرکت فرش و بعدها به عنوان مدرسه ای با نام مدرسه مجیدی به محل تعلیم و تربیت اختصاص یافته است . مرحوم جواد حسن پور آخرین مالک بنای مورد بحث بوده که از آن به عنوان خانه مسکونی استفاده نموده است .

اثر تاریخی مذکور در سال 1374 توسط اداره کل میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری از وراث آقای حسن پور خریداری و پس از انجام عملیات مرمت و بازسازی در سال 1382 به عنوان موزه صنایع دستی و هنرهای سنتی در مرکز استان مورد بهربرداری قرار گرفته است .

این اثر ارزشمند در تاریخ 16/1/1377 به شماره 1985 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است .

موقعیت موزه:

این خانه در بافت تاریخی اراک و مجموعه بازار درگذار سپهداری به فاصله 5 متری از گذر اصلی مجموعه بازار واقع شده به طور یکه از منزل مذکور می توان به قدیمی ترین مدرسه و مسجد شهر یعنی مدرسه سپهداری و نیز به قدیمی ترین حمام به نام حمام چهارسوق و سایر نقاط بازار مانند قدیمی ترین بانک ( بانک ملی ) دسترسی پیدا کرد .

مشخصات ساختمان حسن پور:

خانه حسن پور همچون بناههای اولیه مسکونی شهر سلطان آباد ( اراک فعلی) بنایی است درون گرا با یک حیاط مرکزی و در سه جهت شرق ، غرب و شمال دارای اتاق هایی است که به سمت حیاط گشوده می شود . این بنا در زمینی به مساحت 600 متر مربع در دو طبقه احداث شده و طبقه همکف اتاقهای زمستان نشین و طبقه اول اتاقهای شاه نشین و تابستان نشین را شامل می شود. سازه اصلی بنا از خشت تشکیل شده و پی ها را به وسیله سنگهای بزرگ و دوغاب گل- آهک ساخته اند. نماسازی بنا با استفاده از آجر انجام پذیرفته و عمده تزئینات بنا را تزئینات کاشیکاری و آجرکاری تشکیل می دهد . بنا از سه سوی غرب، شرق و شمال دارای قسمت شبستان و اعیان نشین می باشد اما از طرف جنوب فاقد مثتحدثات است . در قسمت شبستانها اطاقهای مسکونی ، آشپزخانه ، انبار ، دستشویی و نانواخانه واقع شده و در آشپزخانه و انبار جایگاههایی مخصوص ذخیره انواع مواد غذایی وجود دارد . سراسر قسمت اعیان نشین از طریق دربها و گذرگاهها به یکدیگر راه دارند کف حیاط حدود 5/1 متر از کف خیابان پایین تر بوده و اتاقها نور لازم را از حیاط می گیرند . مصالح به کار رفته در این ساختمان از سنگ آهک ، آجر ، خشت ،گل ، چوب تشکیل شده و تمامی نمای بیرونی ساختمان با آجر کاشی و اشکال اسلیمی آجری تزئین شده است .

بخش های مختلف موزه

1 – گالری خط و خطاطی : در این مجموعه آثار خوشنویسی و تذهیب هنرمندان معاصر نمایش داده شده است .

2 – گالری سفال، شیشه و سرامیک : در این بخش آثار مختلفی از انواع ظروف سفالی ، شیشه و سرامیک دیده می شود .

3 – گالری فرش و گلیم: در این بخش فرشهای منطقه ساروق که یکی از مناطق معروف فرش بافی در استان مرکزی است و همچنین گلیم نقش برجسته خمین و دیگر فرشها دیده می شود.

4 – گالری فلز و آثار حجمی : در این بخش آثار قلمزنی هنرمندان اراکی ، ملیله کاری زنجان ، ورشو و برنج بروجرد و دیگر آثار ساخته شده با فلز دیده می شود .

5 – گالری آثار چوبی : آثار چوبی منبت و معرق عمده ترین اثار این بخش را تشکیل می دهند .

6- گالری منسوجات : در این بخش انواع البسه سنتی به نمایش گذاشته شده است .

شهرهای ایران هر کدام سوغاتی های خاص خود را دارند. در مورد اراک هم باید گفت سوغات اراک انواع مواد خوراکى از جمله انار انگور لبنیات کشمش گردو بادام شیره انگوه است.

فتیرپزی از سنت های بجا مانده نوروز در شهرستان اراک است. مردم این شهر معمولا در خانه یک نفر جمع می شوند و به پخت فتیر نوروز می پردازند. گفتنی است فتیر که یک نان محلی است ریشه در تاریخ اراک دارد و هم اکنون اراک را با سوغات آن “فتیر “می شناسند.